در گذشته تمرکز افراد در طراحی ویلا بود ولی به مرور زمان، محوطه سازی حیاط ویلا نیز مورد توجه قرار گرفته است. محوطه سازی و طراحی فضای سبز در حقیقت مکمل طراحی داخلی بوده و جز یکی از مسائل مهم و اصلی در طراحی ویلا است.در هر ویلایی محوطه ویلا اولین فضایی است که در هنگام ورود دیده می‌شود و زیبایی آن تاثیر روانی زیادی بر انسان دارد.همچنین شاخصه ای است که به ویلا روح می‌بخشد و آن را باصفا و خاص می کند.در واقع طراحی مناسب برای فضای بیرونی ساختمان‌ها باعث می‌شود معماری ساختمان نیز جلوه بیشتری پیدا کند.محوطه سازی به یک جای خاص محدود نمی‌شود و هر فضایی که دارای چشم انداز باشد و به نوعی در مسیرعبور و مرور قرار بگیرد،برای ساخت محوطه مناسب است.حیاط ویلا بر اساس سبک ویلا باید طراحی شود.عدم تناسب بین ساختمان و محوطه، برای مخاطب ایجاد آشفتگی بصری خواهد کرد. در طراحی حیاط ویلا باید به مرزبندی فضاهای مختلف، ایجاد مسیرهای عبور و مرور، فضای نشستن و تفریح نیز توجه کرد. بسته به اینکه حیاط ویلا در پشت، جلو یا اطراف ویلا قرار دارد، طراحی فضای محوطه آن نیز تغییر می‌کند.محوطه سازی در معماری طیف گسترده ای را می‌تواند دربرگیرد و برای یک باغچه کوچک تا یک زمین بزرگ با کاربری‌های مختلف، می‌توان طراحی محوطه انجام داد. قطعا هر چه قدر فضا بزرگ تر باشد، طراح باید وقت و انرژی بیشتری صرف کند و قطعا هزینه طراحی محوطه در چنین شرایطی افزایش پیدا خواهد کرد. استفاده از آلاچیق، نهر، استخر، چیدمان جعبه‌های گل از مواردیست که در محوطه سازی یا در کل طراحی ویلا مورد توجه قرار می گیرد.
از نخستین اصول مهم طراحی فضای سبز می توان به اصل وحدت اشاره کرد. چشم انداز و جلوه فضای سبز باید نمایانگر سبک و معماری باشد که پیشتر نسبت به آن در نظر گرفته شده، به ویژه اگر این فضای سبز، مربوط به یک ویلا یا هر چیزی که دارای ساختمان باشد، گردد.تکرار عناصری مانند گیاهان و وسایل تزئینی در فضای سبز موجب ایجاد وحدت در طراحی خواهد شد.تعادل صرفاً برابر با احساس برابری درهر شکلی از طراحی فضای سبز است. به طورکلی در محوطه سازی ویلا دو نوع تعادل متقارن و نامتقارن وجود دارد.در تعادل متقارن، دو طرف چشم اندازی از فضای سبز یکسان هستند، در حالی که در تعادل نامتقارن، ترکیب چشم انداز فضای سبز با استفاده از عناصر و اشیاء مختلف متعادل خواهند شد. تعادل و تقارن چیزی است که شاید در طراحی فضای سبز مدرن امروزی چندان به آن توجه نشود و گونه ای از مدرن سازی را با حذف ت عادل در نظر بگیریم. اما واقعیت این است که تعادل در طراحی فضای سبز به ایجاد یک تاثیرگذاری پایدار و قابل توجه منجر می شود. این تعادل می تواند با در نظر گرفتن اضلاع مختلف، در نظر گرفته شده و به صورت چند ضلعی یا دوار باشد.اصول کنتراست طراحی فضای سبز در ویلا و … به برجسته کردن عناصر خاصی در طراحی کمک خواهد کرد، در حالی که اصل هارمونی به عناصر موجود در یک چشم انداز فضای سبز ویلا یا هر نوعی دیگر از طراحی فضای سبز کمک می کند تا یکپارچه به نظر برسند. بر اساس این اصل از طراحی فضای سبز در محیط های خاص عناصر متضاد وقتی که کنار یکدیگر قرار می گیرند توجه بیننده را به شکلی موثرتر به خود جلب خواهند کرد.
هارمونی همان چیزی است که می تواند در ضمن تماشای یک فضای سبز، به بیننده آرامش بخشیده و او را در همان حال و هوایی قرار دهد که فطرت بشر به آن علاقه مند است. تاثیر رنگ ها در طراحی فضای سبزچیزیست که کمتر کسی به آن فکر می کند.اما رنگ از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به کار بردن رنگ می تواند ابعاد زندگی واقعی را به فضای سبز ایجاد شده ای که به بهترین شکل طراحی کرده اید، انتقال دهد. با این همه در بعضی مواقع مهم نیست که چه رنگی چه مفهومی دارد، مشتری می تواند بنابر سلیقه خود از رنگ هایی فانتزی نیز در تکمیل طراحی فضای سبز، بهره ببرد. گذر،یکی از مواردی است که حتما باید به آن پرداخت. چیزی که شاید در بیشتر الگوهای طراحی فضای سبز از قلم می افتد، به کار بردن گذر در فضای سبز است. گذر از اصول مهم در طراحی فضاهای سبز در مناطق مختلف به شمار می آید. گذر در واقع فقط یک تغییر تدریجی است. گذر در یک طرح از فضای سبز با تغییر تدریجی اندازه گیاه یا شدت رنگ نشان داده خواهد شد.علاوه بر این،گذر را می توان در بافت، شکل شاخ و برگ و اندازه عناصر مختلف پیاده کرد
محوطه سازی و شرایط مکانی محیط
یکی از مهم ترین کارهایی که پیش از طراحی محوطه با هر کاربری باید انجام شود، بررسی محل اجرای محوطه است. شاید یکی از دلایل مهمی‌که برخی از پروژه‌ها با شکست مواجه می‌شوند یا به نتیجه رضایت بخش دست پیدا نمی‌کنند،عدم توجه دقیق به این مرحله از کار باشد.بررسی محل شامل مواردی چون وضعیت آب و هوایی منطقه، جمع آوری اطلاعات درباره گونه‌های گیاهی منطقه مورد نظر، جهت وزش باد، بررسی وضعیت خاک،وضعیت آب، نوع آبیاری می‌شود. همچنین محدودیت هایی که برای طراحی و اجرای محوطه وجود دارد نیز باید به دقت مورد بررسی قرار بگیرند. برای مثال، گاهی امکان حذف برخی از درختان وجود ندارد یا تاسیسات و ساختمان هایی در محل قرار گرفته اند که نمی‌توان آنها را حذف یا جا به جا کرد. یکی دیگر از محدودیت هایی که می‌تواند در پیش روی طراح قرار بگیرد، محدودیت‌های مالی است که طراح باید تا جای ممکن آن را در نظر داشته باشد. قطعا هر چقدر هزینه بیشتری برای ابتدای کار در نظر گرفته شود، عدم نیاز به تعمیرات و ترمیم قسمت‌های مختلف در آینده، به حداقل ممکن می‌رسد.
از کارهای بسیار مهمی‌که باید پیش از طراحی محوطه مد نظر داشت، نقشه برداری از محوطه است. نقشه برداری در تمامی‌زمین‌ها به ویژه زمین‌های بزرگ، یکی از کارهای بسیار مهمی‌است که نباید آن را نادیده گرفت. نقشه برداری به ویژه با دستگاه‌های مخصوص مثل تئودولیت و توتال، وضعیت خاکبرداری و خاکریزی را برای محوطه سازی مشخص می‌کند. این مرحله باید با دقت بالایی انجام شود و ترجیحا مهندسین عمران بهتر است مسئولیت این بخش از کار را بر عهده بگیرند.طراحان منظر و معماران پس از جمع آوری اطلاعات دقیق، باید کار طراحی محوطه را شروع کنند. برای این منظور در ابتدا باید طرح‌های ساده و مختلفی با توجه به سلیقه کارفرما و در نظر داشتن محدودیت ها آماده کرد. بعد از اینکه طرح اولیه آماده شد، باید مرحله اول را با کارفرما نهایی کرد تا در صورت تمایل کارفرما، طرح به صورت سه بعدی مدل شود.هزینه طراحی محوطه بدین شکل بالاتر است ولی مزیت انجام این کار را نمی‌توان انکار کرد. چون محوطه سازی پیش از اجرا قابل رویت است. در واقع، طراحی فضای سبز بدین شکل برای کارفرما ملموس تر خواهد شد و تمامی‌موارد یاد شده، منجر به صرفه جویی در وقت و هدف مندتر شدن کارها خواهد شد.
محوطه سازی می‌تواند به سبک‌های مختلفی انجام بگیرد که می‌توان به سبک های کلاسیک، مدرن، طبیعت گرایانه اشاره کرد. محوطه سازی به شکل باغ ایرانی، در سبک کلاسیک قرار می‌گیرد و برای محوطه سازی باغ به این سبک باید حتما متراژ بالایی وجود داشته باشد و فضای کوچک مناسب این نوع سبک باغ سازی نیست.در سبک مراکشی(کلاسیک)، گیاهان نواحی گرمسیری مانند نخل‌ها، غالب هستند. محوطه سازی باغ به سبک مراکشی بیشتر مناسب جنوب و شمال کشور است البته با لحاظ تمهیداتی می‌توان آن را در سایر نقاط کشور که آب و هوای سردسیری نداشته باشند، نیز اجرا کرد. محوطه سازی به شکل باغ فرانسوی(کلاسیک)، یکی از گزینه‌های خوب برای طراحی محوطه در مناطق سردسیری محسوب می‌شود. چون اغلب گیاهان این سبک، به سرما مقاوم هستند. برای انواع دیگر باغ سازی محدودیت چندانی به لحاظ گیاهی وجود ندارد و می‌توان طراحی محوطه را با توجه به سبک‌های دیگر هم انجام داد.
حتی در شرایط دسترسی به بام می‌توان طراحی فضای سبز به صورت روف گاردن را مد نظر قرار داد. آلاچیق و پرگولا یکی از اکسسوری‌های کاربردی در محوطه سازی باغ است. آلاچیق یک فضای استراحت و نشیمن را به استفاده کنندگان می‌دهد و همچنین در شرایط مختلف آب و هوایی از شما محافظت می کند. آلاچیق باید در نقطه ای قرار گیرد که اولا بهترین دید را از محیط پیرامون به افراد بدهد و دوما در مسیر بادگیر و وزش باد قرار نداشته باشد.المان بعدی در محوطه سازی، آبنما است. آبنماهای باغی، انواع آبنما مدرن، آبنما دیواری، آبنما صخره ای، فواره‌ها و… هستند. آبنما ظاهر فوق العاده زیبا و جذابیت بصری خاصی را به حیاط باغ ویلا شما می‌دهد.آبنما‌ها می‌توانند به صورتی ترکیبی با استخر یا باغچه‌ها طراحی و اجرا شوند و یا همچنین به صورت کاملا مستقل و برای ایجاد یک نقطه کانونی جانمایی شوند که همه چیز بستگی به شرایط و متراژ محوطه و سایر المان‌های موجود در محوطه سازی باغ دارد.
طراحی روف گاردن
به فضاهای سبز روی پشت‌بام، روف گاردن یا بام سبز می‌گویند.روف گاردن‌ها برای استفاده حداکثری از فضا گزینه بسیار مناسبی هستند.ساختمان‌هایی که حیاط ندارند یا حیاطشان قابلیت محوطه‌سازی ندارد،روف گاردن جایگزین زیبایی برای به وجود آوردن فضای سبز است.بسته به کاربری ساختمان،در روف گاردن عناصر مختلفی را می‌توان جای داد.برای مثال در روف گاردن ساختمان‌های مسکونی،وجود گیاهان،آلاچیق،باربیکیو،آبنما،استخر و مواردی از این قبیل معمولاً به چشم می‌خورند.هنگام انتخاب گل و گیاه برای روف گاردن باید توجه داشت که هر گیاهی مناسب فضای پشت‌بام نیست؛در نتیجه بهتر است تا حد ممکن از گیاهان کم آب، بی‌آب و مقاوم نسبت به شرایط آب و هوایی سخت استفاده کرد.
تفاوت محوطه سازی با طراحی فضای سبز چیست؟
اولین مفهومی که از طراحی فضای سبز برداشت می‌شود طراحی و اجرای یک باغ جدید است. مانند محوطه سازی، طراحی فضای سبز نیز شامل طراحی، برنامه ریزی و نگهداری است. اما فضای سبز فقط شامل زندگی گیاهی در یک محوطه است. یعنی رشد گیاهان و گل‌ها از یک گیاه واحد گرفته تا انواع مختلفی از گیاهان. طراح معمولا با تیم طراحی محوطه همکاری می‌کند تا باغ و زندگی گیاهی را با برنامه کلی طراحی ترکیب کنند.
و اما محوطه سازی فرآیند تغییر چشم انداز (جلوی خانه یا حیاط خلوت) و تبدیل آن به یک منطقه شخصی است. طراحی و اجرای محوطه شامل ترکیب عناصر و المان‌های طراحی مانند دیوارهای حائل، مسیرها، سازه‌های کوچک مانند آلاچیق، آبنما، استخر و سایر المان‌ها است. هدف از طراحی منظر، افزایش جذابیت، کارایی و ارزش محوطه‌ی بیرون از ساختمان است. محوطه سازی با کاشت گیاه، درخت و گل می‌تواند جنبه‌هایی از طراحی باغ را هم داشته باشد.
در محوطه سازی ویلاها، عدم تناسب بین ساختمان و محوطه،برای مخاطب ایجاد آشفتگی بصری خواهد کرد.انتخاب گیاهان در طراحی حیاط ویلا به اندازه انتخاب متریال اهمیت دارد.در طراحی محوطه مجتمع‌های تجاری و اداری، بیش از آنکه کاربردی بودن فضاهای سبز مد نظر باشد،زیبایی آن اهمیت دارد. البته با نظر کارفرما قسمت‌هایی را هم می توان به شکل کاربردی در نظر گرفت. ولی ایجاد چشم اندازهایی که از دور هم دیده شوند، به خصوص در مکان های تجاری، بسیار ضرورت دارد.در محوطه مجتمع ها اصولا گیاهانی با بافت نرم در محوطه سازی مجتمع ها و ادارات استفاده می شوند.می‌توان در فضای داخلی نیز در صورتی که نور کافی و تهویه خوب باشد از نخل‌ها هم استفاده کرد. فلاور باکس‌ها، دیوارهای سبز و به طور کلی فضای سبز عمودی نیز یکی از بهترین انتخاب هاست. در صورت استفاده از گیاهان گلدار، باید در جایی باشند که کمترین احتمال دسترسی و چیده شدن را داشته باشند. طراحی فضای سبز به صورت روف گاردن نباید فراموش شود.
